«ΣΥΝΟΙΚΙΑ ΤΟ ΟΝΕΙΡΟ»: Η θρυλική ταινία του 1961 / Η Ελλάδα µε τα τσίγκινα σπίτια, την ανέχεια και τους φτωχοδιάβολους.

«ΣΥΝΟΙΚΙΑ ΤΟ ΟΝΕΙΡΟ». Η ταινία που λογοκρίθηκε και πυροδότησε επεισόδια µεταξύ των θεατών και αστυνοµίας και οδήγησε σ' ένα διαζύγιο και µια οικονοµική καταστροφή του Αλέκου Αλεξανδράκη. Γυρίστηκε το 1961, και προκάλεσε θύελλα µε τη θεµατική της, αφού αποτύπωνε την Ελλάδα των συνοικιών µε τα τσίγκινα σπίτια, την ανέχεια και τους φτωχοδιάβολους. Από τότε πέρασαν 56 χρόνια και η ανέχεια και οι φτωχοδιάβολοι είναι και πάλι στο προσκήνιο, με την απόλυτη κρίση να μαστίζει την φτωχολογιά αλλά και τη μεσαία τάξη, αφού 2,3 εκατ. Έλληνες ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας .

Λίγα λόγια για να θυμηθούμε την υπόθεση του έργου. 

'Oλες οι εκφάνσεις της ζωής των ανθρώπων μιας αθηναϊκής φτωχοσυνοικίας, οι οποίοι αν και ζουν στην έσχατη μιζέρια, δεν παύουν να ονειρεύονται ένα καλύτερο αύριο. Ο Ρίκος αποφυλακίζεται και επιστρέφει σπίτι του, σε μια από τις φτωχότερες συνοικίες της Αθήνας. Όλοι η γειτονιά πλαντάζουν μέσα στη μιζέρια, τη λασπουριά, τη γκρίνια αλλά, κανένας δεν πλάθει ένα άξιο όνειρο. Για να γλυτώσουν από την κακομοιριά, ονειρεύονται την ατιμία, την κλοπή, την πορνεία, δηλαδή, τον εύκολο δρόμο. Η παλιά αγάπη του Ρίκο, η Στεφανία, δεν θέλει να συνεχίσει  τη σχέση μαζί του, τώρα που έχει άλλους πλούσιους φίλους. Μαζί με τον Νεκροφόρα και τον Ασημάκη, αρχίζουν εμπόριο παράνομων προϊόντων, αλλά πέφτουν έξω. Ο Ρίκος προτείνει να επιχειρήσουν ένα μεγαλύτερο κόλπο, όμως δεν θα προλάβουν να το ξεκινήσουν γιατί έχει ήδη σπαταλήσει τα λεφτά που του έδωσε ο Ασημάκης για κεφάλαιο... Κάπως έτσι... Τα υπόλοιπα, θα τα θυμηθείτε βλέποντας ολόκληρη την ταινία.

Αξίζει να αναφερθούμε, όμως, στις  σκηνές όπως, το όνειρο του σπιτιού με μεγάλα παράθυρα σε ένα «οικοπεδάκι» και το φινάλε της σκηνής της ληστείας όπου θριαμβεύει το καλό και η ανθρωπιά. Για την πραγμάτωσή τους, βέβαια, δίνουν πολλά με το ταλέντο τους, δυο καταπληκτικοί ηθοποιοί: Στην πρώτη σκηνή η θαυμάσια Αλέκα Παΐζη και στη δεύτερη ο φανταστικός Μάνος Κατράκης. Δυο ηθοποιοί που  με τις ερμηνείες τους, σφραγίζουν την επιτυχία της ταινίας, που αποτελεί μια σπάνια περίπτωση στο ελληνικό σινεμά εκείνης της εποχής. Πολύ καλές επίσης και οι άλλες ερμηνείες ηθοποιών όπως ο Αλεξανδράκης, ο Πέτσος (τραγική χαμηλότονη φιγούρα) και η Σαπφώ Νοταρά. Ενδιαφέρουσα παρουσία και η Αλίκη Γεωργούλη στο ρόλο της ονειροπαρμένης και αφελούς νεαρής. Καθοριστική ήταν και η εξαίρετη δουλειά του Δήμου Σακελλαρίου, που η φωτογραφία του ανάπλασε τις χαμοκέλες, τα σοκάκια και τη μιζέρια του συνοικισμού με λαμπρή πλαστικότητα, με εκφραστικούς φωτισμούς και, μάλιστα, χωρίς τη χρήση κάποιου εντυπωσιακού εφέ.

Η ταινία γυρίστηκε στον Ασύρματο, περιοχή στα Κάτω Πετράλωνα. Με σενάριο του ποιητή Τάσου Λειβαδίτη και του συγγραφέα Κώστα Κοτζιά, ο Αλέκος Αλεξανδράκης επιχειρεί την πρώτη του σκηνοθεσία στις αρχές της δεκαετίας του 1960. Έχει ήδη παντρευτεί την Αλίκη Γεωργούλη (1957) και μοιράζονται την αγάπη τους για την τέχνη, τις προοδευτικές τους ιδέες, τα ιδανικά τους για έναν καλύτερο κόσμο. 

H «Συνοικία το όνειρο» λογοκρίθηκε και ένας αστυνομικός διευθυντής, που σταμάτησε την προβολή της, τους είχε πει: «Τι πράγματα είναι αυτά που δείχνετε; Στην Ελλάδα δεν υπάρχουν πεινασμένοι ούτε τρελοί που να κυκλοφορούν ελεύθεροι. Κάνετε κομμουνιστική προπαγάνδα». Ευτυχώς που διαμαρτυρήθηκε η Ελένη Βλάχου κι επετράπη τελικά  η προβολή της ταινίας, έστω και πετσοκομμένη.

Η «Συνοικία το όνειρο» είναι η πιο σημαντική σκηνοθετική δουλειά του Αλέκου Αλεξανδράκη στον ελληνικό κινηματογράφο. Η ταινία, αν και δεν σημείωσε μεγάλη εμπορική επιτυχία, εν τούτοις θεωρείται μια από τις σπουδαιότερες ηθογραφίες της μεγάλης οθόνης. Ο Αλέκος Αλεξανδράκης πλησίασε ρεαλιστικά την ελληνική πραγματικότητα, δραματοποιώντας τον πόνο και τις λαχτάρες της φτωχολογιάς, έτσι όπως τις βίωσαν οι άνθρωποι της εκείνα τα δύσκολα χρόνια του '60. Οι κριτικοί της εποχής χαρακτήρισαν την ταινία «αριστούργημα» και μίλησαν πολύ κολακευτικά και για την υπέροχη μουσική επένδυση του Μίκη Θεοδωράκη που έντυσε με τον πιο δεξιοτεχνικό τρόπο, όχι μόνο τις δραματικές σκηνές της ταινίας αλλά και τις ντοκουμαντερίστικες εικόνες της. Το δε τραγούδι «Βρέχει στη φτωχογειτονιά», με αφετηρία αυτή την ταινία, ξεκίνησε το διαχρονικό του ταξίδι στην ιστορία και έμεινε στο χρόνο, ως μια από τις σημαντικότερες  στιγμές του ελληνικού  λαϊκού τραγουδιού.  Ένα από τα αρτιότερα τραγούδια στην ιστορία του ελληνικού τραγουδιού, μουσικά, στιχουργικά κι ερμηνευτικά. Εξαιρετικό παίξιμο πάνω σε εξαιρετική μουσική. Στίχοι βαθιά λαϊκοί αλλά ταυτόχρονα και ποιητικοί που κατάφεραν να εκφράσουν τον πόνο και τη λαχτάρα της φτωχολογιάς. Ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης με την αυθεντική λαϊκή και δραματική ερμηνεία του, γίνεται άλλος ένας ρόλος στην ταινία. 

Το ενδιαφέρον, όμως, εστιάζετε και στα πολιτικά γεγονότα, που δείχνουν και το κλίμα της εποχής και σημάδεψαν  την ταινία με τα «ήξεις-αφίξεις» του Καραμανλικού κράτους και παρακράτους όπου, ο διαχωρισμός ήταν ασαφής, με αποκορύφωμα αργότερα τη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη. Εποχή δύσκολη για  αριστερούς και δημοκρατικούς καλλιτέχνες να δημιουργήσουν πόσο δε, να  έχουν την συμπαράσταση της πολιτείας. Είναι η εποχή που ο κάθε «ύποπτος» αριστερών φρονημάτων είχε τον χωροφύλακά του. Διαβάστε, και θαυμάστε τη δημοκρατική «ευαισθησία» του κράτους ή παρακράτους (διαλέγετε και παίρνετε), τι έγραφε ο τύπος της εποχής (Ελευθερία 4-8-1961)

Μια θρυλική συνοικία, μια καταραμένη ταινία.

Γυρίσματα κάτω από αντίξοες συνθήκες, πολιτικές διώξεις, λογοκρισία...
Ανάμεσά τους ο Ρίκος (Αλεξανδράκης), πρώην κατάδικος, νυν μικροκομπιναδόρος, αλλά με καλή καρδιά. Η αγαπημένη του Στεφανία ( Αλίκη Γεωργούλη ), που φλερτάρει με πλούσιους και με την ιδέα να ξεφύγει μια και καλή από τη φτωχογειτονιά. Ο ασκητικός «Νεκροθάφτης» ( Μάνος Κατράκης ), που σέρνεται ενώ προσπαθεί να επιβιώσει σε ένα περιβάλλον εφιαλτικό, όπου ακούς μωρά να κλαίνε και επιθετικές γυναίκες να φωνάζουν. Μια τουαλέτα και ένα τηλέφωνο υπάρχουν για ολόκληρη την περιοχή. Νερό, στου διαόλου τη μάνα... Ο ιταλικός νεορεαλισμός του Ντε Σίκα και του Ροσελίνι ενσωματωμένος στην ελληνική πραγματικότητα της αυγής της δεκαετίας του ΄60. 

Τα όσα συνέβησαν μετά τα γυρίσματα άνοιξαν μια πληγή που δεν θεραπεύτηκε ποτέ - απόδειξη τα λεγόμενα του ίδιου του Αλέκου Αλεξανδράκη όποτε τον ρωτούσαν για την ταινία. 
ΔΙΑΒΑΣΤΕ περισσότερα στο ΒΗΜΑ


Επιμέλεια Χρήστος Ζουλιάτης

********************************************************************************************************
Εδώ μπορείτε να δείτε ολόκληρη η ταινία