H σφαγή των ΕΛΑΣιτών ανταρτών την Πρωτοχρονιά του 1944 από τα καπετανάτα του Αντών Τσαούς / Γράφει ο δημοσιογράφος Σπύρος Κουζινόπουλος

Προδοτικές ενέργειες στα βουνά της Δράμας από Άγγλους και συνεργούς τους

Γράφει ο Σπύρος Κουζινόπουλος

Την Πρωτοχρονιά του 1944, διαπράχθηκε στα βουνά της Δράμας ένα αποτρόπαιο ομαδικό έγκλημα από συμμορίες ακροδεξιών, υπό τις διαταγές ενός βρετανού ταγματάρχη, του Μίλερ, ο οποίος μάλιστα ήταν και σύνδεσμος στην Ελλάδα του Συμμαχικού Στρατηγείου Μέσης Ανατολής. Ήταν η σφαγή σε μία χαράδρα του Τσαλ-Νταγ των ανταρτών του τμήματος Ρήγας Φεραίος του ΕΛΑΣ.

«Η συμμορία του “ήρωα της εθνικοφροσύνης” Αντών-Τσαούς με τους Βούλγαρους συμμάχους τους. Από αριστερά Ουζούνης, Γεώργιος Σκαρλατάκης, Νικόλαος Τεζόπουλος. Στη μέση και την άκρη με τα μαύρα Βούλγαροι στρατιώτες. Στα πόδια τους σφαγμένοι, οι αντιστασιακοί και μέλη του ΕΑΜ: Ηλίας Νταγνιτζής, Μιχάλης Πορφίδης, Γιουμουρτζής, Δ. Παπαδόπουλος, Τσότσογλου και Καραγιαννίδης.»

Πηγή φωτογραφίας: Κόκκινος φάκελος

Πρόκειται για ένα ύπουλο και απάνθρωπο έγκλημα, μία πραγματική παγίδα θανάτου, που σχεδιάστηκε και εκτελέστηκε από τις εθνικιστικές ομάδες του Αντώνη Φωστηρίδη (Αντών Τσαούς), σε συνεργασία με τους Άγγλους, και έγινε με τον ερχομό του 1944, την 1η Ιανουαρίου στα βουνά της Λεκάνης (Τσαλ-Νταγ) και στην οποία έχασαν με φριχτό τρόπο τη ζωή τους 17 ηρωικοί ΕΛΑΣίτες αντάρτες.

Στο βουνό Τσαλ-Νταγ, δρούσε το τμήμα Ρήγας Φεραίος του ΕΛΑΣ, πολεμώντας τους Βούλγαρους φασίστες κατακτητές. Για την αποτελεσματικότερη πάλη κατά των ξένων επιδρομέων, ο ΕΛΑΣ πρότεινε συνεργασία στο ένοπλο τμήμα του Αντών Τσαούς που δρούσε στην ίδια περιοχή. Μετά από συζητήσεις ανάμεσα στα δύο μέρη, αποφασίστηκε οι άνδρες των δύο τμημάτων να γιορτάσουν με κοινό τραπέζι την Πρωτοχρονιά του 1944, προκειμένου να γνωριστούν μεταξύ τους για να υπάρξει κοινή δράση κατά των κατακτητών.

Οι δύο διαφορετικές αντιστασιακές οργανώσεις δρούσαν διάσπαρτα σε δικές τους περιοχές (λημέρια) στα όρη Παγγαίο, Φαλακρό, Μενοίκιο και Λεκάνη και στα δάση της Ελατιάς (Καρά – Ντερέ) και του Κοτζά – Ορμάν και είχαν συνεργαστεί περιστασιακά μέχρι τα τέλη του 1943.

Στόχος των Άγγλων να εμποδίσουν ανάπτυξη του ΕΛΑΣ

Ο ΕΛΑΣ από τον Σεπτέμβριο του 1943 άρχισε να οργανώνεται και να αναπτύσσεται στην περιοχή ως 26ο Σύνταγμα επιζητώντας την ένταξη όλων των αντιστασιακών ομάδων στη δύναμή του. Οι Άγγλοι, ενώ στην αρχή εφοδίαζαν με όπλα και χρήματα όλες τις αντιστασιακές οργανώσεις, την περίοδο 1943-44 όταν ο πόλεμος άρχισε να γέρνει υπέρ των συμμάχων, ενίσχυαν με κάθε μέσο μόνο τις εθνικιστικές ομάδες, με σκοπό να εξουδετερώσουν τον ΕΛΑΣ και να εμποδίσουν μετά τη λήξη του πολέμου το ρεύμα προς τα αριστερά. Στο πλαίσιο αυτό, ο Άγγλος ταγματάρχης Μίλερ, που ήταν σύνδεσμος του στρατηγείου της Μέσης Ανατολής με τον ΕΛΑΣ Ανατολικής Μακεδονίας, τον Δεκέμβριο του 1943 μετεπήδησε στο τμήμα του Αντών Τσαούς.

Σύμφωνα με τον Βαγγέλη Κωστούδη, καπετάνιο του 19ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ που δρούσε στην περιοχή των Σερρών, οι Άγγλοι για να ενισχύσουν τα αντικομμουνιστικά στοιχεία που δρούσαν στην Ανατολική Μακεδονία και να φρενάρουν τη διαρκώς συνεχιζόμενη ανάπτυξη των δυνάμεων του ΕΛΑΣ, έστειλαν τον ταγματάρχη Μίλερ στις γραμμές του Αντών Τσαούς, για να συντονίζει τη δράση τους ενάντια στον ΕΛΑΣ. Όπως σημείωσε: «Ο Μίλερ, ερχόμενος από το Γενικό Αρχηγείο, πέρασε από τα δικά μας τμήματα για να πάει στο Παγγαίο. Είχαμε αυστηρή διαταγή να τον προστατέψουμε για να περάσει με ασφάλεια. Κάποια στιγμή ο Ραφτούδης μου λέει: “Θα του ζητήσω να μας κάνει ρίψεις οπλισμού και αν αρνηθεί θα τον απειλήσω”. Η αλήθεια είναι ότι δικαιούμασταν μια τέτοια ρίψη με πολεμικό υλικό. Όμως εκβιασμός δεν χωρούσε.»

Η χαράδρα του θανάτου

Το ραντεβού μεταξύ των δύο αντάρτικων τμημάτων κλείστηκε σε μία χαράδρα μεταξύ Μπόεβας (Καστανωτού) και Όβαβτζικ (Δρυμότοπου) Δράμας όπου είχαν το λημέρι τους οι αντάρτες του Ρήγα Φεραίου και όπου περίμεναν τους επισκέπτες τους κάνοντας τις ανάλογες προετοιμασίες.

Τα χαράματα της Πρωτοχρονιάς, ο ΕΛΑΣίτης σκοπός του λημεριού, διέκρινε αυτούς που περίμενε: Τους άνδρες του Αντών Τσαούς, αρκετούς πολίτες από τα γύρω χωριά που κατευθύνονταν προς το λημέρι σε πανηγυρική πορεία. Κι ενώ αυτός τους καλωσόριζε, οι επισκέπτες ρίχτηκαν επάνω του και τον έσφαξαν. Αμέσως μετά κύκλωσαν τις καλύβες των ΕΛΑΣιτών και τους εξόντωσαν όλους, συνολικά 17 άντρες στον ύπνο τους. Από τη σφαγή, γλίτωσε μόνο ο μάγειρας του Ρήγα Φεραίου που εκείνη τη στιγμή έλειπε από το λημέρι.

Το αποτρόπαιο έγκλημα, που έγινε με την προτροπή του Άγγλου ταγματάρχη Μίλερ, επιβραβεύθηκε και από τους κατακτητές. Οι άνδρες του Αντών Τσαούς παρουσίασαν τα κεφάλια των τραγικά δολοφονημένων ανταρτών του ΕΛΑΣ στον Βούλγαρο πρόεδρο της κοινότητας Πλατανιάς κι αυτός, για ανταμοιβή, τους χάρισε δύο μικρά αυτόματα όπλα και το υπέρογκο για την εποχή εκείνη ποσό των 700.000 λέβα.

Όπως έγραψε ο ιστορικός Τάσος Χατζηαναστασίου, οι πόντιοι οπλαρχηγοί στα όρη της Λεκάνης (Τσαλ-Νταγ) εκτιμώντας ότι ο ΕΛΑΣ θα επιχειρούσε να επεκτείνει την επιρροή του και στην περιοχή τους, όπως είχε γίνει νωρίτερα στο Παγγαίο, έδρασαν άμεσα και αποφασιστικά. «Έτσι ξεγέλασαν τους ανενημέρωτους για τα γεγονότα στο Παγγαίο αντάρτες του Ρήγα Φεραίου και τους επιτέθηκαν αιφνιδιαστικά, ενώ οι τελευταίοι τους περίμεναν για να συνεορτάσουν την Πρωτοχρονιά του 1944». Οι άνδρες του Φωστερίδη σκότωσαν 16-19 αντάρτες του Ρήγα Φεραίου και αιχμαλώτισαν άλλους δύο. Έτσι οι Πόντιοι οπλαρχηγοί εκδίωξαν ουσιαστικά από την περιοχή τους τον ΕΛΑΣ και μόνο ένα μικρό τμήμα παρέμεινε στην περιοχή του Κοτζά-Ορμάν, υπό τον Νίκο Χατζηνικολάου (Καπετάν-Μαύρος).

Νέα παγίδα

Μετά το αποτρόπαιο έγκλημα, ο Μίλερ μαζί με τις ομάδες του Αντών Τσαούς πέρασαν στο Μποζ-Νταγ. Από εκεί, έστειλε σημείωμα στον έφεδρο ανθυπολοχαγό του ΕΛΑΣ, Άγη (Ζαχαρίας Χαρτοματζίδης από την Ευκαρπία Κιλκίς) και τον καλούσε να πάει κοντά του για να «συνεννοηθούν» σχετικά με τα σημεία που θα γίνονταν οι ρίψεις οπλισμού από τα συμμαχικά αεροπλάνα.

Ο Άγης, που δεν είχε πληροφορηθεί τη δολοφονία των μαχητών του Ρήγα Φεραίου στο Τσαλ-Νταγ, πήγε στη συνάντηση με δέκα ΕΛΑΣίτες. Ο Μίλερ αφού παρέσυρε τον Άγη και τους συντρόφους του στα ακατοίκητα χωριά Πεπελές και Ζιρνοβίτσα, προσπάθησε να τον πείσει να γίνει όργανό του. Και όταν ο Άγης αρνήθηκε την πρόταση, τότε ο Μίλερ με τους ενόπλους του Αντών Τσαούς, Παντελή, Μικρόπουλο, Πετράκη και Αναστάς-Αγά, τον συνέλαβαν, μαζί με οκτώ από τους δέκα αντάρτες της ακολουθίας του, καθώς δύο κατόρθωσαν να διαφύγουν. Και αφού τους τυράννησαν φριχτά, στη συνέχεια τους εκτέλεσαν.

Ημέρα φρίκης η ημέρα αγάπης

Μετά την παγίδα θανάτου και τη σφαγή των ανταρτών του Ρήγα Φεραίου και του Άγη, στις αρχές Ιανουαρίου 1944, επέρχεται ο οριστικός διαχωρισμός των ένοπλων ομάδων σε τμήματα του ΕΛΑΣ, και σε ακροδεξιούς «εθνικιστές» αντάρτες υπό τοπικούς οπλαρχηγούς, οι οποίοι στις αρχές Φεβρουαρίου 1944 με την ενίσχυση των Βρετανών, συγκροτούνται σε ενιαία αντιστασιακή οργάνωση με την επωνυμία «Εθνικαί Ανταρτικαί Ομάδες» (ΕΑΟ).

Είναι η απαρχή των σκληρών εμφύλιων συγκρούσεων στην περιοχή, με την υποκίνηση των Άγγλων «συμμάχων», κατά τις οποίες θα ρεύσουν ποταμοί αίματος και θα γίνουν φρικαλεότητες που θα μείνουν στην ιστορία.

Η εξόντωση των ΕΛΑΣίτικων τμημάτων του Ρήγα Φεραίου και του Άγη, έδωσε την ευκαιρία στους Βούλγαρους φασίστες κατακτητές να οργανώσουν λίγο αργότερα, στις 11 Φεβρουαρίου 1944, μεγάλη εκκαθαριστική επιχείρηση στα ίδια βουνά, πιστεύοντας ότι θα εξοντώσουν τα υπολείμματα των ανταρτών. Το τάγμα του ΕΛΑΣ, που είχε διοικητή τον έφεδρο αξιωματικό Καραϊσκάκη, ο οποίος είχε μεγάλη αντάρτικη πείρα και ήταν πολύ ριψοκίνδυνος, διέταξε τη σύμπτυξη των τμημάτων, όταν οι Βούλγαροι ανέβηκαν στο βουνό, για να αποφύγουν περικύκλωσή τους.

Όμως, η διμοιρία των ΕΠΟΝιτών του Τάγματος, παρέμεινε στη θέση της και πολέμησε με το νεανικό ενθουσιασμό των μελών της, καθηλώνοντας με τα πυρά της τους κατακτητές επί πολλή ώρα. Ύστερα από αυτό, αναγκάστηκαν και τα άλλα τμήματα να σταματήσουν τη σύμπτυξη και να υποστηρίξουν με τα πολυβόλα τους νέους για να μη κυκλωθούν. Έτσι γενικεύθηκε η μάχη και οι Βούλγαροι καθηλώθηκαν παντού. Με τη βοήθεια και των όλμων τμήματος του έφεδρου αξιωματικού Π. Παντελίδη που χτυπούσαν με επιτυχία τις θέσεις του εχθρού, βοήθησαν τους νέους να απαγκιστρωθούν, ενώ οι κατακτητές είχαν πάρει ένα σκληρό μάθημα.

Κλείνουμε με τα λόγια του Στέργιου Βαλιούλη που περιέγραψε ως εξής με τη γλαφυρή του πένα την ομαδική σφαγή: «Τα Αντωντσαουσικά καπετανάτα, με καθοδηγητή τον μεγάλο… φιλέλληνα Μίλερ, το θαρρούσαν για βιλαέτι τους (το Τσάλ Νταγ) και πότε με μπαμπεσιές, πότε με λυσσασμένες επιθέσεις, δεν άφηναν τους δικούς μας σε χλωρό κλαρί. Χαρακτηριστικό αλλά και τραγικό στις συνέπειές του, ήταν το απάνθρωπο, το ειδεχθές έγκλημα της Πρωτοχρονιάς του 1944. Η ιστορία είναι απλή. Οι Αντωντσαούσηδες βασίστηκαν στη φλογερή πεθυμιά των ΕΛΑΣιτών να συνεργαστούν όλοι οι Έλληνες για να χτυπήσουν μαζί τους κατακτητές της πατρίδας».

Δημοσιεύτηκε στο «Δρόμος της Αριστεράς» (Φύλλο 341 - 6/1/2017)

Με την απελευθέρωση, η κυβέρνηση Αθηνών αναγκάστηκε να συλλάβει τους Αντών-Τσαους με 5 ακόμα στελέχη του, τον Σπυρίδη Κουτρίδη αλλά και τον συνταγματάρχη της ΠΑΟ Σφέτσο. Οι παραπάνω κλήθηκαν να λογοδοτήσουν σε στρατοδικείο για τα προδοτικά τους «σύμφωνα» και την όλη αντεθνική τους δράση. Παρόλα αυτά τα Δεκεμβριανά τους βρήκαν εκτός της φυλακής και με όπλα στα χέρια να διώκουν αγωνιστές του ΕΛΑΣ στη Μακεδονία και τη Θράκη. Μετά τη Βάρκιζα ο Αντών-Τσαούς χαρακτηρίστηκε ως «εθνικός ήρωας» και με το τέλος του Εμφυλίου στον οποίο έδρασε ως παρακρατικός έλαβε το βαθμό του ανθυπολοχαγού. Εξελέγη δε και βουλευτής Δράμας με το «Συναγερμό» του Παπάγου.

Περισσότερα για την αντικομμουνιστική παραχάραξη της Ιστορίας, διαβάστε ΕΔΩ

Επιμέλεια-Παρουσίαση: Χρήστος Ζουλιάτης